Sốt xuất huyết là bệnh do virus Dengue gây nên. Muỗi vằn (Aedes aegypt) là vật trung gian truyền bệnh từ người bệnh sang người lành.
Sốt xuất huyết được chia làm 4 độ:
Độ 1: bệnh nhân sốt cao, tăng thẩm thấu mao mạch, tiểu cầu giảm nhẹ.
Độ 2: Có xuất huyết dưới da và các biểu hiện xuất huyết tự phát khác.
Độ 3: mạch nhanh và yếu, huyết áp kẹt hoặc tụt, da lạnh tái, vật vã, chảy máu ồ ạt, thoát huyết tương nhiều dẫn đến sốc, tiểu cầu giảm nhiều, thể tích hồng cầu tăng.
Độ 4: thân nhiệt giảm đột ngột, không đo được mạch và huyết áp, sốc do mất máu và đông máu trong lòng mạch
Bí đao.
Y học cổ truyền xếp bệnh này thuộc nhóm ôn bệnh và ôn dịch, do nhiệt độc xâm nhập vào cơ thể gây ra. Khi phát bệnh, ôn nhiệt dịch độc uất ở kinh dương minh gây nên sốt cao, phiền nhiệt, khát nước, mạch hồng đại. Nếu tà nhiệt chuyển vào dinh huyết gây nên xuất huyết, phát ban, chất lưỡi đỏ thẫm. Bệnh nặng lên sau 3-4 ngày, nếu không chữa kịp thời thì nhiệt độc đi sâu vào trong làm cho xuất huyết phủ tạng và có thể dẫn đến tử vong.
Thuốc y học cổ truyền có khả năng điều trị tốt bệnh sốt xuất huyết ở độ 1 và độ 2. Phép điều trị theo y học cổ truyền là: thanh nhiệt, lương huyết, chỉ huyết, giải độc, nâng cao thể trạng.
Có thể dùng một trong các bài thuốc sau:
Bài 1: lá cúc tần 12g, cỏ nhọ nồi 16g, mã đề 16g, trắc bá diệp (sao đen) 12g, rau má 16g, lá tre 16g, củ sắn dây 20g, gừng tươi 3 lát. Sắc uống, ngày 3 lần.
Bài 2: cỏ nhọ nồi, rễ cỏ tranh, sài đất mỗi thứ 20g, cây cối xay (sao vàng) 12g, kim ngân 12g, hạ khô thảo 12g, hoa hòe (sao vàng) 12g, gừng tươi 3 lát. Sắc uống ngày 3 lần.
Bài 3: cỏ nhọ nồi 20g, cam thảo 6g, hoạt thạch 12g, mã đề 16g, gừng tươi 3 lát. Nếu không có hoạt thạch thay bằng cối xay, không có mã đề thay bằng lá tre. Sắc uống ngày 3 lần, hết sốt thì ngừng thuốc ngay
Bài 4: Hoạt thạch 6 phần, cam thảo 1 phần. Tán bột, trộn đều, uống ngày 3 lần, mỗi lần 1 thìa cà phê. Nếu hết sốt ngưng thuốc ngay.
Các bài thuốc trên khi dùng cho trẻ em phải giảm liều: trẻ 1-5 tuổi dùng 1/3 liều người lớn, trẻ 6-13 tuổi dùng ½ liều người lớn. Trẻ từ 14 tuổi trở lên dùng bằng liều người lớn.
Khi bệnh nhân hết sốt, các ban xuất huyết lặn dần, chỉ còn mệt mỏi, ăn kém thì dùng bài “Bổ trung ích khí” gồm: đẳng sâm 16g, hoàng kỳ 12g, bạch truật 12g, đương quy 12g, cam thảo 6g, sài hồ 10g, thăng ma 8g, trần bì 6g. Sắc uống ngày 1 thang, chia làm 3 lần.
Cỏ nhọ nồi.
Ngoài việc điều trị bằng thuốc, người bệnh cần có chế độ ăn uống phù hợp giúp cơ thể tăng sức đề kháng, nhanh chóng phục hồi sức khỏe. Dưới đây là một số món ăn có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh sốt xuất huyết.
Bài 1: đậu xanh xát vỏ 50g, lá bạc hà 30g, đường trắng 30g. Cho đậu xanh, bạc hà vào nồi đổ 1 lít nước đun sôi trong 30 phút, lọc bỏ bã, lấy nước hòa với đường trắng, uống nhiều lần trong ngày. Có tác dụng làm mát cơ thể, chỉ khát.
Bài 2: vỏ dưa hấu (bỏ vỏ xanh, giữ lại cùi) 200g, kim ngân hoa 30g, đổ 1 lít nước đun sôi trong 30 phút, gạn bỏ bã lấy nước, hòa đường uống nhiều lần trong ngày.
Bài 3: bí đao 200g, gạo tẻ 100g, nấu cháo rồi cho ít muối hoặc đường tùy khẩu vị, ăn vào 2 bữa sáng và tối. Tác dụng thanh nhiệt, giải độc, sinh tân, chỉ khát.
BS. Nguyễn Thùy Hương
(Khoa Đông y - BV Bạch Mai)